Vlera e dijes fetare është e madhe. I Dërguari i Allahut – lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të – thotë: “Kush nis një rrugë për të kërkuar dituri, Allahu do t’i lehtësojë atij një rrugë për në Xhennet. Dhe me të vërtetë melaiket i shtrijnë krahët e tyre nga kënaqësia që kanë nga kërkuesi i dijes. Dhe për dijetarin kërkon falje kush është në qiell dhe në tokë, deri edhe peshqit në det.
Vlera e dijetarit ndaj adhuruesit, është si vlera e hënës kundrejt gjithë planetëve të tjerë. Me të vërtetë dijetarët janë trashëgimtarët e Profetëve. Dhe Profetët nuk kanë lënë trashëgim dinar e as dirhem (pasuri), por kanë lënë trashëgim dijen, prandaj ai që e merr atë, ka marrë një fat të madh” Transmeton: Ebu Daud, Tirmidhi, Ibn Maxheh, dhe e saktëson Ibn Hibbani nga Ebu Derdaja
Engjëjt kënaqen nga kjo vepër madhështore, nga kërkimi i dijes dhe i shtrijnë krahët për kërkuesin e dijes, ashtu siç ka ardhur në hadith tjetër se ata i rrethojnë dhe i mbulojnë tubimet ku përmendet Allahu dhe mësohet fjala e Tij. Mjafton si nder për dijen se ajo është trashëgimi e profetëve dhe se ai që e merr atë ka marrë një gjë të shtrenjtë. Dhe vlera e dijetarit ndaj adhuruesit është si vlera e hënës së plotë, a e keni parë hënën e plotë se si ndriçon? Ashtu është edhe dijetari, ai u ndriçon udhën njerëzve për të shkuar tek Allahu dhe kënaqësia e Tij, dhe për të qëndruar larg nga Xhehennemi dhe zemërimi i Allahut. Pra dijetari ka mision madhështor. Udhëzon njerëzit në rrugë të drejtë dhe i largon nga humbja.
Ashtu si dijetari që flet me dituri për fenë e Allahut ka shpërblim të madh, po ashtu nga ana tjetër, e kundërta e kësaj: ai që flet pa dije në fenë e Allahut kryen një gjynah të madh, dhe atë pa e ndjerë. Argument për këtë është fjala e Allahut – subhanehu ue teala – në suren Ea’raf, 33.
“Thuaj: Me të vërtetë Zoti im ka ndaluar nga veprat e turpshme, ato që bëhen haptas dhe ato që bëhen fshehtas, gjynahet dhe padrejtësinë, dhe t’i bëni shok Allahut gjë për të cilën Ai nuk ka zbritur argument, dhe të thoni për Allahun atë që nuk e dini”
Thotë Ibnul Kajjim: “I renditi haramet në katër grada dhe filloi me më të lehtën prej tyre: veprat e turpshme, pastaj të dytën përmendi atë që është më e rëndë se e para, që janë: gjynahet dhe padrejtësia, pastaj atë që është më e rëndë se dy të parat: i cili është shirku, t’i shoqërosh Allahut dikë në ato gjëra që i meriton vetëm Ai – i Patëmeta -, pastaj të katërtën më të rëndën nga të gjithat: Të flasësh për Allahun pa dije. Dhe kjo përfshin të folurit për Allahun pa dije, në Emrat dhe Cilësitë e Tij, në veprat e Tij, në fenë e Tij dhe në sheriatin e Tij”[1]
Dmth imoraliteti, nuk është gjë para të folurit pa dije në fenë e Allahut, as padrejtësia, e as shirku. Të folurit pa dije në fenë e Allahut është më e madhe nga të gjitha ato.
Dhe për ata që marrin përsipër të flasin pa dije në fenë e Allahut dhe të japin fetva (përgjigje fetare) me injorancë, ka ardhur kërcënim i ashpër nga Profeti – lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të – i cili thotë: “Kush thotë për mua atë që nuk e kam thënë, le të bëjë gati për veten një shtëpi në Xhehennem. Dhe kush jep fetva pa dije, ai ka gjynahun e atij që i kërkoi fetva, dhe kush e orienton vëllanë e tij në diçka duke e ditur se e drejta është në diçka tjetër, ai veçse e ka tradhtuar atë”[2]
Prandaj kur ti pyet për fenë e Allahut dikë që nuk ka dije, nuk e ke nderuar atë, e as e ke ngritur, përkundrazi e ke futur në gjynah, dhe edhe vet ke gjynah nëse nuk pyet atë që ka dije, por pyet injorantin. Sepse Allahu i Lartësuar thotë: “Pyesni njerëzit e dijes nëse nuk dini” (Nahl: 43)
Thotë Imam Kurtubiu: “Nuk ka kundërshtim mes dijetarëve se është detyrë për popullin e thjeshtë që të imitojnë, të pasojnë dijetarët e tyre, dhe kjo është qëllimi i fjalës së Allahut: “Pyesni njerëzit e dhikrit (njerëzit që njohin Kuranin dhe Sunetin) nëse nuk dini”… dhe po ashtu nuk ka kundërshtim mes dijetarëve se: popullit të thjeshtë nuk i lejohet të japë fetva, sepse ata nuk i dinë kuptimet dhe shkaqet e lejimit apo të ndalimit të diçkaje në fe”[3]
“Kështu ajeti pohon ‘farzin ajn’ (detyrimin individual) dhe ‘farzin kifajeh’ detyrimin kolektiv. Detyrim individual (për çdo person) është që ai i cili nuk di, të pyesë atë që di; ndërsa detyrimi kolektiv është që në çdo lagje, në çdo zonë ku jetojnë muslimanë, të jetë një grup njerëzish të cilët plotësojnë nevojat e tyre. Dmth është detyrë që në çdo fshat, (në çdo qytet) të jetë dikush që pyetet (për çështjet e fesë).” [4]
Thotë Profeti – lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të -: “Allahu nuk e merr diturinë duke e tërhequr atë nga njerëzit (nga mendjet dhe zemrat e tyre), por e merr dijen duke marrë dijetarët. Derisa të mos lerë më asnjë dijetar, atëherë njerëzit marrin (për dijetarë dhe drejtues) disa injorantë, dhe ata pyeten e japin fetva pa dije, dhe kështu humbasin vet e i humbasin edhe të tjerët” (Muslim: 2673) Profeti u siguron humbjen atyre që flasin pa dije.
Kjo që po ndodh sot është pikërisht ajo që na ka njoftuar Profeti – lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të – i cili ka thënë: “Do tu vijnë njerëzve disa vite mashtruese. Në ato vite do t’i besohet gënjeshtarit, dhe do t’i thuhet të sinqertit: ‘gënjeshtar’, do t’i besohet tradhtarit, dhe besnikut do t’i thuhet tradhtar. Dhe në ato vite do të flasin ‘ruuejbidat’. – i thanë – O i Dërguari i Allahut, e ç‘janë ‘ruuejbidat’?! – tha – Njeriu mendjelehtë, i cili flet në çështjet e mëdha”
Jetuam dhe i pamë mendjelehtët që flasin në çështjet e mëdha të ummetit. “Ky është xhihad, përpjekje në rrugë të Allahut”, në një kohë që ajo është vetëm kryengritje dhe rebelim ndaj qeveritarëve e cila po sjell shkatërrim të madh në tokë, apo vetëvrasje që është prej gjynaheve të mëdha, dhe nuk ka lidhje me fenë e Allahut.
Kjo është sunet, kjo është bidat! Kjo është hallall, kjo është haram.
Ti po flet në fenë e Allahut, dmth po flet në emër të Allahut, po firmos në emër të Tij. Po thua Allahu ka lejuar, Allahu ka ndaluar, Allahu e do këtë, Allahu e urren këtë, prandaj shiko mirë se çfarë po thua, dhe në emër të kujt po flet, dhe i mjeri ti nëse flet pa dije!
Ti po gjykon për dikë se ka dalë nga feja, apo ka dalë nga suneti, apo ka devijuar nga rruga e drejtë, dhe të gjitha këto gjykime u takojnë vetëm gjykatësve fetarë siç thotë shejkh Salih Ali Shejkh, ministri i fesë së Arabisë Saudite, dhe prej dijetarëve të mëdhenj. Gjykimi ndaj njerëzve është punë e gjykatësve, dhe jo e njerëzve të thjeshtë. Sepse nëse i thua dikujt ‘kafir’ (pabesimtar) dhe ai nuk është pabesimtar, atë cilësi do ta meritojë njëri prej të dyve, ose ti ose ai. Nëse ai nuk e meriton, të kthehet ty. Siç ka ardhur në hadith të saktë nga Profeti – lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të -.
E po ashtu nëse i thua dikujt ‘bidatçi’! Dtth se ai është i kërcënuar me Zjarrin e Xhehennemit, sepse “Çdo bidat është humbje dhe çdo humbje e ka vendin në Zjarr”, po i thua: O ti, po lodhesh kot duke pasuar Kuranin, Sunetin, sahabët dhe dijetarët e mëdhenj të ummetit, sepse ti je duke shkuar për në Zjarr. Nderi i muslimanit është i shenjtë, por akoma më i shenjtë është nderi i dijetarëve dhe njerëzve të dijes. Ai që e ha atë i vdes zemra, dhe ai që e nuhat atë sëmuret.
Nëse ti bëhesh gjykatës, dmth e vendos veten tënde në pozitën e gjykatësit dhe gjykon për njerëzit pa dije, ti je i kërcënuar nga vet Profeti – lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të – me Zjarr: “Gjykatësit janë tre llojesh: dy janë në Zjarr dhe një në Xhennet. Një njeri që e njeh të vërtetën dhe gjykon me të, ai është në Xhennet. Dhe ai që gjykon mes njerëzve pa dije, ai është në Zjarr, dhe ai që e njeh të vërtetën dhe bën padrejtësi, ai është në Zjarr”[5]
Gjykatësi kur gjykon pa dije është i kërcënuar me Zjarrin e Xhehennemit, po ti që nuk je gjykatës dhe për më tepër gjykon pa dije?! Po kur çështja për të cilën ti gjykon nuk është unanime dhe ka kundërshtim mes dijetarëve për të, si mund të ndërtosh mbi të dashuri dhe urrejtje (pretenduan) për hir të Allahut?! Po kur çështja që ti pason është bërë shkak për përçarjen e ummetit dhe nuk i ka bashkuar ata, por i ka bërë grupe grupe, në krye të çdo grupi vendoset nga një injorant?!
Jo uallahi nuk e ke kuptuar fenë e Allahut dhe as qëllimet e saj: prej të cilave është bashkimi i njerëzve dhe jo përçarja e tyre. Nga qëllimet e fesë është bashkimi i njerëzve, dhe këtë e thotë Allahu në Kuran: “Ai ju ligjëroi juve prej fesë, atë me të cilin porositi Nuhun, dhe atë që ta shpallëm ty, dhe atë me të cilën porositëm Ibrahimin, Musain dhe Isain: (dhe ajo porosi ishte: ) Zbatojeni fenë dhe mos u përçani në të”[6]
Ka thënë dijetari i madh i Islamit Ibnul Kajjim: “Sheriati është i ndërtuar mbi urtësinë dhe (prej qëllimeve të tij është) që tu sjellë dobi njerëzve në këtë botë dhe në botën Tjetër, dhe ai është i gjithi drejtësi, i gjithi mëshirë, dhe i gjithi përfitime dhe dobi, dhe i gjithi urtësi. Prandaj çdo çështje që del nga drejtësia në padrejtësi, nga mëshira në të kundërtën e saj, nga përfitimi në dëmtim, nga urtësia në tallje, nuk është askund prej sheriatit, edhe nëse përpiqet të paraqitet si pjesë e saj me ndonjë lloj interpretimi”[7]
Një çështje që sjell dëme të mëdha në ummet, nuk ka lidhje me fenë e Allahut, një çështje e debatuar, dhe e diskutuar mes dijetarëve, të bëhet çështje themelore, bazë për të gjykuar mbi njerëzit, dhe për të shkaktuar përçarje dhe trazira, dhe grupe dhe banda në krye të secilës prej tyre qëndron dikush që nuk e njeh Islamin, i cili fut dhe nxjerr nga suneti kë të dojë ai, fut dhe nxjerr nga feja kë të dojë ai, kjo nuk është prej fesë Islame.
Ai që pyetet mund të jetë njëri shumë i mirë, por nuk ka dije në fenë islame. Ai që pyetet mund të jetë njeri shumë i devotshëm, por nuk ka dije në fenë e Allahut, dhe nuk lejohet që të pyetet. Mund të jetë shumë i aftë në çështjet e dynjasë dhe mund të jetë drejtues në fushën e tij, specialist, profesionist, zanatçi i mirë, por nuk ka dije në fenë e Allahut. Nuk lejohet që të pyetet dhe të flasë pa dije, sepse do të humbasë për vete, do t’i humbasë edhe të tjerët.
Në çdo gjë njerëzit kërkojnë më të diturin, më të aftin, më të zotin dhe më të mirin. Kur janë sëmurë kërkojnë për doktorin më të mirë. Kur duan të ndërtojnë një shtëpi marrin inxhinierin më të mirë. Kur duan të martohen zgjedhin bashkëshortin më të mirë. Pse kur vjen puna te feja pyesin kë tu dalë përpara? Feja është gjëja më e shtrenjtë për ty o njeri, sikur ta dije. Më e shtrenjtë se jeta, më e shtrenjtë se shtëpia, pasuria, dhe se gjithçka tjetër. Si shkon dhe e merr fenë tënde prej kujtdo?! Prej atij që ka studiuar Islamin dhe prej atij që s’e ka studiuar Islamin?
A do të pranoje që operacionin kirurgjikal në zemër të ta kryente një njeri që ka mësuar prej videove në youtube? A do t’ia lije jetën tënde në dorë një njeriu të tillë?! Po atë që është më e shtrenjtë për ty se jeta, fenë tënde, si ja lë në dorë atij që e ka mësuar fenë nga interneti (interlaneti) Youtube-i?!
“Dhe mos e paso atë për të cilën nuk ke dije, sepse me të vërtetë, dëgjimi, shikimi dhe zemra, për të gjitha ato do të pyetet njeriu” [8]
Ibn Abbasi ka thënë për këtë ajet: “Mos thuaj dhe mos paso atë për të cilën nuk ke dije” Dhe njëri prej dijetarëve të hershëm i quajtur Ebu Is’hak është argumentuar me këtë ajet për të thënë se: “Nuk lejohet fetvaja pa dije.” [9]
Paraqitja para njerëzve përpara se të marrë dije është ajo që na ka shkatërruar dhe na ka përçarë. Pa mësuar gjuhën arabe, pa u ulur në bankat e shkollës, pa u ulur në gjunjë tek dijetarët, pa e njohur tefsirin (komentimin e Kuranit), pa e njohur hadithin dhe shkencat e tij, pa e lexuar të Saktin e Bukhariut, të Muslimit – e lëri më të tjerët, pa i njohur bazat e fikhut (jurisprudencës islame). Si mund të ulesh dhe tu mësosh njerëzve fenë e Allahut?! Si mund të ndash mes të drejtës dhe të gabuarës, mes sunetit dhe bidatit, mes humbjes dhe udhëzimit?! Si?!
Jetojmë në një kohë ku të gjithë flasin me kompetenca të plota për fenë e Allahut, me dije dhe pa dije, me aq lehtësi, sikur po flasin për një ndeshje futbolli. Dhe kjo uallahi është shenjë e Kijametit. Thotë Profeti – lavdërimi dhe paqja e Allahut qofshin mbi të -, siç ka ardhur tek Bukhari: “Kur çështja të lihet në dorë të atij që s’është i aftë për të, atëherë prite Kijametin” Kur të padrejtët vendosen në krye të drejtësisë, kur tradhtarëve tu lihen në dorë amanetet, kur pasuritë të lihen në dorë të hajdutëve, dhe, më e keqja e të gjithave: kur në fenë e Allahut të flasë ai që nuk ka dije, atëherë prite Kijametin!
Selefët (dijetarët e parë) frikësoheshin shumë nga fetvaja dhe nga të folurit pa dije në fe.
“Nuk jam ulur të jap mësim derisa dëshmuan për mua 70 dijetarë” — Imam Maliku.
Dhe kur pyetej për ndonjë çështje bëhej sikur ishte mes Xhennetit dhe Xhehennemit. Prandaj le t’i kemi frikën Allahut dhe të ruajmë vetet tona dhe fenë tonë. Dhe Allahu e di më së miri!
[1] “I’lamul muuek-kiin”/ vëll.1./ fq.39.
[2] Transmeton Ebu Daudi në “Sunen”-in e tij, dhe zinxhiri i tij është i mirë
[3] “Tefsir el Kurtubi” ose “El xhamiu li ahkamil Kur’an” Suretl Enbija, ajeti 7.
[4] Nga fetvatë e shejkh Mesh’hur Hasen, Allahu e ruajtë.
[5] Saktësoi Albanij në “Sahih el xhami’ es-saghir” (4322, 4323/ 4)
[6] Shura: 13.
[7] “I’lamul muek-kiin” (vëll. 3/ fq. 5)
[8] Isra: 17
[9] “I’lamul muuek-kiin” (vëll.1/ fq. 44)